Werken met scherptediepte

Eén van de meest belangrijke manieren om creatief om te gaan met beelden is het toepassen van selectieve scherpte-diepte. Je past dit toe door je diafragma getal te wijzigen op je lens. Je ziet hier een diafragma van een gesloopte lens (alles voor het onderwijs tenslotte):
Dit diafragma getal is wat verwarrend, ik hoop dat ik met de onderstaande uitleg wat licht in de duisternis kan creëren.
Als eerste vertel ik je dat je met een goed gebruik van het diafragma je foto’s beter kan laten communiceren. Je kan de nadruk leggen op iets of je haalt juist de aandacht weg van een onderwerp.  In dit voorbeeld met model Evi leg ik de nadruk op de K3-zoen:
Laten we eerst maar even naar de normale werkelijkheid gaan. Je staat in een duistere kamer en loopt door de deur naar buiten waar de zon vol staat te schijnen. Je onmiddellijke reactie is om met je ogen te knipperen en te knijpen. Tijdens het donker staan je pupillen namelijk helemaal open en in het volle licht moeten ze dicht. Het duurt even voordat ze zich hebben aangepast aan het zonlicht. Ons oog regelt dus te hoeveelheid licht dat binnen komt door de pupil te openen of te sluiten. Een camera doet dit eigenlijk het zelfde. Door het diafragma (de lensopening) te sluiten, krijg je minder licht per tijd binnen.
Het diafragma:
Dat diafragma is gemaakt van een aantal lamellen, en hoe meer lamellen, hoe ronder dat diafragma is. Als de lamellen uit elkaar gaan staan, wordt het gaatje groter en komt er dus meer licht binnen. Het formaat van de opening wordt het diafragma-getal of de F-waarde genoemd. En hoe lager het getal,m hoe groter de opening is. De reeks van diafragmagetallen is als volgt:
f/1,4 – f/2 – f/2.8 – f/4 – f/5.6 – f/8 – f/11 – f/16 – f/22 – f/32
Elk volgend getal is een stop kleiner. Dat houdt in dat als je van een diafragma van f/5.6 naar een diafragma van f/8 gaat, je een gaatje hebt dat twee maal zo klein is. Er komt dus ook maar de helft van de hoeveelheid licht per tijd binnen. In tegenstelling tot wat je zou verwachten is de reeks van groot naar klein (dat komt omdat het 1/getal is). Om dezelfde hoeveelheid licht op je sensor te krijgen zal je dus bij een diafragma van f/8 twee maal zo lang moeten belichten als bij een diafragma van f/5.6
Tussengetallen:
De reeks diafragmagetallen is de eigenlijke reeks. Of je al deze diafragmagetallen tot je beschikking hebt ligt aan de techniek van je lens. Een dure lens zal eerder een groot diafragma ter beschikking hebben. Dergelijke lenzen worden door deze grote lensopening ook wel een snelle lens genoemd. Immers omdat er door een groot gat veel licht naar binnen valt, kan je werken met korte sluitertijden. Ook hebben vele camera’s de beschikking over zogenaamde tussen-diafragma’s. Dit kan bijvoorbeeld f/9 en f/10 zijn die tussen f/8 en f/11 zitten. Omdat je van f/8 naar f/11 de helft van de hoeveelheid licht krijgt, zijn f/9 en f/10 de tussenvormen.
Scherptediepte:
Maar het diafragma bepaalt niet alleen de hoeveelheid licht die per tijdseenheid op je sensor valt, het gekozen diafragma bepaalt ook de scherpte-diepte van de foto die je er mee maakt. Deze scherptediepte is niets meer dan de afstand waarbinnen de onderwerpen die op de foto staan scherp worden weer gegeven. En hoe groter de opening van het diafragma, hoe kleiner deze scherpte-diepte is. Dus een diafragma van f/4 geeft een kleinere scherptediepte dan een diafragma van f/16.
Hieronder een reeks voorbeelden, waarbij het diafragma varieert tussen f/1.4 en f/16 (klik voor groter formaat)
Bokeh:
Bokeh is een Japanse term die wat zegt over het onscherpe gedeelte in een foto. Deze onscherpte is afhankelijk van het ontwerp van de lens waarbij de vorm van het diafragma een belangrijke rol speelt. Het begrip Bokeh wordt geassocieerd met aangename onscherpte in een foto en de vorm die deze onscherpte heeft. En de vorm van deze onscherpte is goed terug te zien in lichtpunten in de foto, die nemen dan de vorm aan van het diafragma. En je kan hier mee spelen, als je hartjes in je foto wilt, dan kan je dat maken. De ene lens levert een mooiere onscherpte op dan de andere lens. Over het algemeen geven lenzen met meer diafragma lamellen een mooiere onscherpte op. Helaas zijn dit dan vaak ook weer de duurdere lenzen.